Umut Kaan
5 Aralık Dünya Kadın Hakları Günü nedir? Türkiye’de 1930 yılından başlayarak uygulamaya konulan bir dizi yasa ile önce Belediye seçimlerine katılma, sonra köylerde muhtar olma ve ihtiyar meclislerine seçilme hakkı elde eden kadınlar, milletvekili seçme ve seçilme hakkını, 5 Aralık 1934’te Anayasa ve Seçim Kanunu’nda yapılan yasa değişikliği ile elde etti.
Cumhuriyet devrimlerinin açtığı yolda ilerleyen ve çabalarıyla haklarını elde eden kadınlar bu yönüyle birçok dünya ülkesinden önce bu alanda başarı kazandı.
5 Aralık Dünya Kadın Hakları Günü’nün Önemi
5 Aralık 1934’de Anayasa ve Seçim Kanunu’nda yapılan yasa değişikliği ile Türkiye’de kadınların ilk kez oy kullanmasının ve aday olabilmesinin önü açıldı. Bu kanunla birlikte Türkiye’de kadınlar; Fransa, İtalya, Belçika ve İsviçre gibi ülkelerden önce bu hakkı elde etti. Kadınların “Seçme ve Seçilme Hakkı’’ elde etmesi Fransa’da 1944, İtalya’da 1945, Yunanistan’da 1952, Belçika’da 1960 ve İsviçre’de 1971 yılında mümkün oldu.
İlk Kadın Hakları Bildirgesi
Kadın Hakları Günü’nün ilk ortaya çıkışı 1791 yılında gerçekleşti. Fransız kadın filozof, yazar, kadın hakları savunucusu, aktivist ve oyun yazarı olan Olympe de Gouges, 1789 yılında Fransız Ulusal Meclisi’nde okunan İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirgesi’nde yer alan ‘homme’ (insan) sözcüğünün sadece erkeği ifade ettiğini iddia etti. Bu karşı çıkışın ardından 1791’de Kadın ve Yurttaş Hakları Bildirgesi’ni yayımladı. Yayımlanan bu bildirge, insanlık tarihinin ilk kadın hakları bildirgesi olarak kabul edildi.
Mustafa Kemal Atatürk’ün başlattığı Cumhuriyet devrimlerinin ışığında, Türkiye’de haklarını 1934 yılında elde eden kadınlar ise tüm dünyaya örnek oldu. 5 Aralık tarihi bu nedenle Dünya Kadın Hakları Günü olarak kutlanıyor.
İlk Kez 1935’te Oy Kullanıldı
5 Aralık 1934 yılında elde edilen seçme ve seçilme hakkı sonrası Türkiye’de kadınlarının ilk kez aday olduğu ve oy kullandığı seçim, 8 Şubat 1935’te yapılan TBMM V. dönem seçimleri oldu. Bu seçimle TBMM’ye ilk kez 17 kadın milletvekili girdi, ara seçimler sonrası kadın milletvekili sayısı 18’e yükseldi. Böylece TBMM’deki kadın milletvekillerinin oranı, ilk seçimde, yüzde 4.5 olarak gerçekleşti.
